Λάκκος , το καραπλέικο σπίτι
Τρίτη 31 Μαρτίου 2015
Μια ακόμη απώλεια για το χωριό μας ,έφυγε σήμερα για το μεγάλο ταξίδι ο Γιάννης Καραμπέτσος του Ευαγγέλου και της Νικολέτας .Η εξόδιος ακολουθία θα γίνει την Πέμτη ,θερμά συλλυπητήρια στους οικείους του.
Στο Λάκο ένα από τα αγαπημένα μέρη του αξέχαστου μπάρμπα Γιάννη,στην φωτο η γυναίκα του Ιουλία κσι η Ευθυμία Μπερτσιά
Ο Γιάννης Καραμπέτσος είχε διετελέσει για πολα χρόνια κοινοτάρχης και έχει αφήσει την σφραγίδα του στα κοινά του χωριού μας .
Στο Λάκο ένα από τα αγαπημένα μέρη του αξέχαστου μπάρμπα Γιάννη,στην φωτο η γυναίκα του Ιουλία κσι η Ευθυμία Μπερτσιά
Η Φωκίδα, τόπος με πανάρχαιη ιστορία και παράδοση, οφείλει το όνομα της στον Φώκο,υιό του Ορτυνίονα,αρχηγού των Κορινθίων ο οποίος σύμφωνα με τη μυθολογία κατέλαβε την περιοχή της Φωκίδας. Στην αρxαιότητα,γεωγραφικά η Φωκιδα απλωνοταν ανατολικά μέχρι τη Λοκρίδα και την Αντίκυρα. Με την ίδρυση του Ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους προστέθηκε σ’ άυτη ο χώρος της Εσπερίας Λοκρίδας με σπουδαιότερες πόλεις την Άμφισσα, τη Μυωνία (σημερινή Αγ.Ευθυμία), το Χάλαιον, την Οιάνθη (Γαλαξείδι),τη Τολοφώνα και το Ευπάλιον.
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ & ΑΡΧΑΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Η Πρώιμη κατοίκηση της τοποθετείται την Νεολιθική εποχή όπως μας μαρτυρούν ευρήματα τα οποία έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη. Στο σπήλαιο της πλαγιάς του Παρνασσού μάλιστα, στο επονομαζόμενο "Κωρύκειο Αντρο" τελούνταν για πρώτη φορά τελετές προς τιμήν της αρχέγονης Θεάς Γαίας η οποία λατρευόταν με την ονομασία Πυθώ. Σύμφωνα με αρχαίους μύθους ο Δίας μετά τη νίκη του επί των Τιτάνων άφησε ελεύθερους δύο αετούς τον έναν εξ’ Ανατολής και τον άλλον εκ Δύσεως ορίζοντας ως "γας ομφαλό" το σημείο στο οποίο συναντήθηκαν. Στη συνέχεια με σκοπό να οριοθετήσει το κέντρο του κόσμου λέγεται πως έριξε ένα γιγαντιαίο λίθο πάνω στο σημείο, δημιουργώντας έτσι το "Κωρύκειο Άντρο". Το σπήλαιο αυτό βρισκόταν πάνω στην αρχαία πόλη Κρίσσα, θέση του σημερινού Χρισσού. Η θεά Πυθώ έδινε τις προφητείες της στο σπήλαιο αυτό, το οποίο φρουρούσε ο υιός της Πύθωνας. Ο μύθος συμπληρώνει πως ο Απόλλωνας σε πολύ μικρή ηλικία θανάτωσε τον Πύθωνα κι έφυγε από τους Δελφούς μέχρις ότου εξαγνισθεί. Όταν επέστρεψε ίδρυσε το δικό του ιερό αναλαμβάνοντας την προστασία του. Για τον λόγο αυτό, ονομάστηκε Πύθιος και η ιέρεια του Μαντείου Πυθία.
Οι ιστορικοί έχουν αποδώσει διάφορες ερμηνείες στην ονομασία του ιερού. Μια πρωτη ερμηνεία επισημαίνει την συγγενή ετυμολογία των Δελφών με την λέξη δελφίνι- μορφή την οποία λέγεται πως είχε υιοθετήσει ο Απόλλων κατά την επιστροφή του. Απο άλλους ερευνητές υποστηρίζεται πως οι δελφοί προέρχονται απο την αρχαία λέξη "δελφύς" που σημαίνει μήτρα. Όποια κι αν είναι η ερμηνεία, δεν υπάρχει αμφιβολία πως το μαντείο των Δελφών και η σεβαστή ιέρεια του Απόλλωνα "Πυθία" προικισμένη να προβλέπει τα μελλούμενα, φιλοξενούσαν πλήθος αξιωματούχων από τα πέρατα του τότε γνωστου κόσμου για την λήψη ενος θεικού χρησμού, οδηγού των πράξεων τους. Ο χρησμός του Απόλλωνα- ιερός λύχνος με φλόγα την σοφία και την αρμονία, φώτιζε το «έρεβος» των ικετών που προσέπεφταν στο ιερό καθιστώντας τους κοινωνούς του δελφικού δέους και της έκστασης. Γρήγορα καθώς η προστασία και λειτουργία του ιερού κατέστη πρωτίστης σημασίας υποχρέωση των περιοχών οι οποίες γειτνίαζαν με αυτό, ελήφθη η απόφαση της δημιουργίας Αμφικτιονίας,ένωσης δηλαδή πόλεων η οποία θα συνεδρίαζε και θα λάμβανε αποφάσεις σχετικές των θεμάτων του ιερού. Αξίζει να σημειωθεί πως η αμφικτιονία των Δελφών ήταν η πιο φημισμένη αμφικτιονία εντός του Ελλαδικού χώρου. Χάρη αυτή θεσμοθετήθηκαν και για αιώνες επιβίωσαν οι εορταστικές αναπαραστάσεις της νίκης του Θεού Απόλλωνα επί του Πύθωνα, τα επονομαζόμενα Σεπτήρια, Δελφίνια,Θαργήλια και Πύθια. Τα Πύθια μάλιστα περιελάμβαναν πανελλήνιους αγώνες ισότιμους των Ολυμπιακών οι οποίοι διεξάγονταν στον πυθικό ιππόδρομο του Κρισσαίου Πεδίου-σημερινό Χρισσό.
Άτενίζοντας το Δελφικό τοπίο,το ένδοξο παρελθόν αναβιώνει στα μάτια μας μπροστά. Οι Δελφοί αποτέλεσαν όντως «Γας Ομφαλό»,κεντρο του κοσμου. Για αιώνες δέσποζε σ’αυτό τον χώρο ένα ισχυρό πνευματικό και θρησκευτικό κέντρο, σύμβολο ενότητας ολόκληρης της επικράτειας του αρχαίου Ελληνικού Κόσμου.«Οι Δελφοί όπου άλλοτε εσυναθροίζοντο οι αμφικτιονίες [...] αντιπροσωπεύουνε για όλη την πολιτισμένη ανθρωπότητα τον πιο υψηλό δεσμό της Σωφροσύνης και του αρχαίου πόθου προς το Αγαθό και την Αρμονία...» ανέφερε χαρακτηριστικά ο μεγάλος Έλληνας ποιητής Αγγ. Σικελιανός στις αρχές του 20ου αιώνα. Χάρη σε αυτή τη παγκόσμια και διαχρονική ακτινοβολία του, το μαντείο των Δελφών καθίσταται μνημείο πολιτισμικής, κληρονομιάς μια οικουμενική παρακαταθήκη για την οποία ο Ελληνισμός και ιδιαιτέρως οι Φωκιδείς διακατέχονται απο υψηλό αίσθημα υπερηφάνιας.
Οσον αφορά στους πρώτους κατοίκους της Φωκίδας, μελέτες καταδεικνύουν τους Πελασγούς και τους Αιολείς. Την ιστορική πορεία της Φωκίδας έμελλε ωστόσο να χαράξει ανεξίτηλα το 1100 π.χ.η Κάθοδος των Δωριέων, των απογόνων της γενιάς του Ημίθεου Ηρακλή,οι οποίοι μετακινήθηκαν από τον Βορρά προς τον Νότο. Το περιεχόμενο δεκάδων μύθων επιχειρεί να δικαιολογήσει την Κάθοδο τους. Οι Δωριείς εγκαταστάθηκαν στην Στερεά Ελλάδα και συγκεκριμένα σε επαρχία της Φωκίδας η οποία από τις αρχές 12ου π.Χ αιώνα έως και σήμερα διατηρεί την ονομασία Δωρίδα. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, ένα μέρος των Δωριέων διαπέρασε και στην Πελοπόννησο όπου και εγκαταστάθηκε μόνιμα. Όσον αφορά στην ζωή και στις καθημερινές τους ενασχολήσεις, σύμφωνα με γλωσσολόγους, αυτές δηλώνονται από την ίδια την ονομασία τους.Η κατάληξη -ευς (Δωριεύς) στα μυκηναϊκά χρόνια μαρτυρεί επαγγελματία και η ρίζα δωρ-παρουσιάζει συγγένεια με το δόρυ ή δούρυ. Οι λέξεις αυτές ανευρίσκονται σε πινακίδες της εποχής ενώ πρωτοσυνατήθηκαν στα Έπη του Ομήρου τον 8ο αιώνα π.Χ. (δούρειος ίππος). Όπως είναι προφανές το δόρυ ταυτίζεται με το ξύλο επομένως η ιστορική κοινότητα πιθανολογεί πως πρόκειται περί ξυλοκόπων. Να τονισθεί οτι κατά την μυκηναϊκή περίοδο διενεργείτο οργανωμένο εμπόριο με την Ανατολή και την Αίγυπτο στο οποίο εξαγόταν συχνά ξυλεία. Άλλωστε η άποψη αυτή δικαιολογεί και τις τραχιές γεωμορφολογικά περιοχές με τις απότομες κλιτείς τις οποίες συνήθιζαν να επιλέγουν ως τόπο κατοικίας τους οι Δωριείς, μια εκ των οποίων ήταν και η Δωρίδα.Λεπτομερέστερα, το έτος 1100 π.Χ.και η Κάθοδος των Ηρακλειδών, αποτέλεσε τομή στην κοινωνία της εποχής καθώς μια μεγάλη αλλαγή -εξέλιξη άνθισε σε πρόσφορο έδαφος.Οι κατερχόμενοι ή''κατιόντες''όπως ο Ηρόδοτος σοφά τους ονόμασε κυριάρχησαν γρήγορα στις περιοχές της Στερεάς Ελλάδας και Πελοποννήσου την πλέον χαρακτηριστική περίοδο της πτώσης του μυκηναϊκού κόσμου. Σύμφωνα με κάποιους μελετητές αποτέλεσαν μάλιστα το τελικό ισχυρό χτύπημα στην ήδη καταρρακωμένη μυκηναϊκή εξουσία.
Διαβαίνοντας το κατώφλι των Ιστορικών χρόνων, οι Δωριείς εγκαινίασαν την νέα εποχή κατά την οποία καταργήθηκε η βασιλεία του ''άνακτα" και τέθηκαν οι βάσεις για την διαμόρφωση των πολιτευμάτων της Αρχαίας Ελλάδας. Σε αντίθεση με όσους ταυτίζουν αποκλειστικά τους Δωριείς με φύλο πολεμικό το οποίο μετακινήθηκε με σκοπό να καταλάβει περιοχές, ή σύμφωνα με την μυθολογία να επανεγκατασταθεί σε αυτές που παλαιότερα του ανήκαν, η ιστορική κοινότητα κάνοντας αξιοσημείωτη παρατήρηση υποστηρίζει πως οι πιέσεις που οι Δωριείς άσκησαν σε συνδυασμό με άλλους κοινωνικους-οικονομικούς παράγοντες συνέβαλλαν στην πραγματοποίηση των δύο υπερπόντιων μετακινήσεων των ελληνικών φύλων προς την Ανατολή. Αναφερόμαστε στους δύο μεγάλους Αποικισμούς στη Μ. Ασία και στην ίδρυση πολυάριθμων ελληνικών πόλεων στις οποίες άνθισε και διαδόθηκε ο ελληνισμός για αιώνες.Χωρίς αμφιβολία, οι Δωριείς διαδραμάτισαν ρόλο αξιόλογο στην ιστορική πορεία της Αρχαίας Ελλάδος. Ιδιαιτέρως περήφανη των ριζών της είναι η Δωρίδα η οποία αιώνες τιμά με την ονομασία της τους Ηρακλείδες και συνάμα βαθιά συγκινημένη της παρακαταθήκης την οποία κληρονομεί ,του φημισμένου παγκοσμίως «Δωρικού ιδεώδους». Το ιδεώδες αυτό, θεμέλιο της κοσμοθεωρίας των Δωριέων προτάσσει τις αρχές της λιτότητας,απλότητας,αυστηρότητας και συνέπειας τόσο στο πλαίσιο της κοινωνικής τους ζωής, όσο και στην τέχνη, τον πολιτισμό και την λατρεία τους. H περιφερειακή ενότητα της Φωκίδας, με σεβασμό στο ένδοξο παρελθόν της, «βαπτίζει» τους δύο δήμους της Δ.Δελφών και Δ.Δωρίδας αντίστοιχα.
Η παρουσία της Φωκίδας στον χρόνο δεν σταματάει ωστόσο εδώ. Οι Φωκείς σύμφωνα με τον πατέρα της ιστοριογραφίας Ηρόδοτο, συμμετείχαν στην υπεράσπιση της Ελλάδας κατά την διάρκεια των Περσικών πολέμων και συγκεκριμένα στη μάχη των Θερμοπυλών το 480 π.Χ. Σύμφωνα με εντολές του στρατηγού Λεωνίδα χίλιοι Φωκείς ανέλαβαν σε στρατηγικό σημείο -πέρασμα την προστασία φρουρίου από την επέλαση του περσικού στρατού. Μετά την ήττα στις Θερμοπύλες,οι Πέρσες εισέβαλαν στη Φωκίδα και κατέστρεψαν πολλές Φωκικές πόλεις όπως Δρυμαία, Έρωχο, Τεθρώνιο, Αμφίκλεια, Ελάτεια, Πεδιείς,Τριταία,Υάμπολη,Άβες,Νέων και Παραποτάμιους. Για την προσφορά τους στους Περσικούς πολέμους, η Αθήνα σύμφωνα με τις πηγές του Ηροδότου, τους παραχώρησε τον έλεγχο του Μαντείου των Δελφών το έτος 457 π.Χ. Περίπου 180 χρόνια αργότερα, το 279 π.Χ. η Αρχαία Καλλίπολις, στη θέση του σημερινού οικισμού Καλλίου του Λιδωρικίου έρχεται αντιμέτωπη με τον οργανωμένο στρατό των Γαλατών οι οποίοι οργανώνουν επέμβαση στην Ελλάδα με σκοπό την άμεση και ολοκληρωτική κατάληψη της. Η Αρχαία Καλλίπολη,στρατηγικής θέσης περιοχή, μοναδική δίοδος απο την θεσσαλία και την κοιλάδα του Σπερχειού προς την Αιτωλία και την Ναυπακτο,σύμφωνα με τις πηγές του μεγάλου ιστοριογράφου Παυσανία καταστράφηκε ολοσχερώς απο τους Γαλάτες οι οποίοι δεν δίστασαν να διαπραξουν και θηριωδίες σε βάρος των κατοίκων της. Η Καλλίπολις η οποία βρισκόταν στη θέση του κάστρου του Βελούχοβου συμμετείχε από τον 4ο π.Χ αιώνα στην Αιτωλική συμπολιτεία . Τειχίστηκε και αποτελεσε το πολιτικό, οικονομικό και θρησκευτικό κεντρο των γύρω αγροτικών οικισμών. Μετα την γαλατική επιδρομή η Αρχαία Καλλίπολις ανοικοδομήθηκε ξανα. Απο τα μέσα του 2ου π.Χ. αιώνα έως και τον 9ο μ.Χ καμία πηγή δεν αναφέρεται στο Κάλλιο. Τότε είναι που το Λιδωρίκι ορίζεται ως διοικητικό κέντρο της Δωρίδας και φιλοξενεί την έδρα του επισκόπου.Τον 14ο και 15ο αιώνα γίνεται μια μικρή αναφορά στο κάστρο του Λιδωρικίου το οποίο σύμφωνα με τους ιστορικούς ταυτίζεται με τα μεσσαιωνικά ερείπια της αρχαίας ακρόπολης του Καλλίου.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Κατα την διάρκεια της βυζαντινών χρόνων, πενιχρές είναι οι σχετικές με την Φωκίδα μαρτυρίες και πηγές. Το Λιδωρίκι ,στο οποίο αναφερθήκαμε και παραπάνω,αντιστάθηκε σθεναρά στις σλάβικες Φραγκικες, Καταλανικες και Βενετσιάνικες επιδρομές. Λίγες πληροφορίες αντλούμε επίσης για το χωριό Χρισσό στο οποίο κατα τα τέλη του 12ου αιώνα λειτούργησε σχολείο στο οποίο έλαβε τα πρώτα γράμματα ο λόγιος Λέων Μακρός, μετέπειτα επίσκοπος Βελλάς της Ηπείρου. Αξίζει να αναφέρουμε πως στα πρώτα χρόνια της περιοδου βασιλείας του Μανουήλ Κομνηνού οι επαρχίες του βυζαντινού κράτους γνώριζαν πρωτοφανή ακμή. Η άνοδος αυτή οφειλόταν στην διπλωματική πολιτική του σώφρονα πατέρα του, Ιωάννη Κομνηνού. Ο Μανουήλ επιθυμούσε να διατηρήσει μια παρόμοια πολιτική τακτική.Ωστόσο στα χρόνια του, οι Σελτζούκοι κατέλαβαν την σπουδαιότερη πόλη της Συρίας Έδεσσα κίνηση η οποία μεγιστοποίησε στα μάτια των βυζαντινών τον τουρκικό κίνδυνο. Παράλληλα την ίδια περίοδο ο Λουδοβίκος Ζ,βασιλιάς της Γαλλίας αποφάσισε να ηγηθεί μιας σταυροφορίας στην Ανατολή. Την κίνηση αυτή μιμήθηκε και ο βασιλιάς της Γερμανίας Κορραδός Γ’. Το έτος 1147 οι Σταυροφόροι περνούν απο τις βυζαντινές κτήσεις και ο Μανουήλ βιάστηκε να τους διαπεραιώσει στην Μ. Ασία για να απαλλαγεί απο αυτούς καθότι οι σχέσεις τους ήταν ιδιαιτέρως διαταραγμένες. Η Σταυροφορία αυτή λόγω κακού προγραμματισμού Γερμανών και Γάλλων κατέληξε σε αποτυχία.Τοτε είναι που ο Βασιλιάς των Νορμανδών Ρογήρος ο Γ΄εσπευσε να επωφεληθεί της αποτυχίας των σταυροφόρων στην Ανατολή και να επιτεθεί ελευθερος κατα του Βυζαντινού κράτους. Σε συννενόηση με τον Δούκα της Βαυαρίας Ερρίκο τον Λέοντα, εχθρό του Κορράδου Γ΄ ο οποίος καθηλωσε τους Γερμανούς, ο Ρογήρος επιτέθηκε εναντίον της Κορίνθου, των Θηβών και της Φωκίδας απο την οποία λέγεται πως άρπαξε τους όλους τους θησαυρούς των Δελφών και αιχμαλώτισε πολλές γυναίκες τις περιοχής.
Ιδιαίτερα πλούσια ιστορία παρουσιάζει η μικρή ναυτική πόλη του Γαλαξίδιου.Βασική πηγή των πληροφοριών που κατέχουμε, αντλείται απο το «Χρονικό του Γαλαξειδίου» το οποίο συνετάχθη το 1703 μ.Χ. απο άγνωστο ιερομόναχο, ανευρέθη στη Βασιλική μονή του Σωτήρος και δημοσιευθηκε απο τον Κωνσταντίνο Σάθα, Γαλαξειδιώτη μεσσαιωνοδίφη στα μέσα του 190υ αιώνα. Σύμφωνα με το Χρονικό, το Γαλαξίδι πρωτοεμφανίσθηκε τον 8ο αιώνα και μέχρι τον 10ο κατάφερε να αναπτύξει την ναυτιλία του. Στα χρόνια του Ρωμανού έζησε τον εφιάλτη της λεηλασίας και του ολέθρου καθώς καταλήφθηκε δύο φορές απο τους Βουλγάρους.Ωστόσο η λεηλασία του 1147 ήταν καθοριστική για οριστική εγκαταλειψη του απο τους κατοίκους του. Αργότερα τον 12ο αιώνα, το Γαλαξίδι υπαχθη στην ενότητα του Δεσποτάτου της Ηπειρου. Εκείνη την περίοδο κατα την οποία το Δεσποτάτο της Ηπείρου,το Δεσποτάτο του Μυστρά και η Αυτοκρατορία της Νίκαιας επιδίωκαν την ανακατάληψη της βυζαντινής αυτοκρατορίας απο τους σταυροφόρους και την εξασφάλιση του βυζαντινού θρόνου, οικογένειες ευγενών απο την Κωνσταντινούπολη εφθασαν στο Γαλαξίδι όπου εγκαστάθηκαν και δραστηριοποιήθηκαν. Αξίζει να αναφέρουμε πως με την σύμπραξη των ευγενών και του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Γ΄την περίοδο αυτή το Γαλαξίδι ανέπτυξε τον τομέα της ναυτιλίας και και του εμπορίου με άλλες βυζαντινές περιοχές. Το 1446 λίγα χρόνια πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης το Γαλαξίδι όπως και τα Σάλωνα -σημερινή Άμφισσα καταλήφθηκαν από τους Οθωμανούς Τούρκους.
Ενα απο τα σημαντικότερα θρησκευτικά κέντρα της Ρούμελης αποτελεί η Ιερά Μονή Βαρνάκοβας,αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.Η Μονή ανεγέρθη, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή υπεράνω της πύλης της στα χρόνια του Αυτοκράτορος Μιχαήλ Ζ’ Δούκα (1077) στα τέλη της μεσοβυζαντινής περιόδου. Ιδρυτής της ήταν ο Όσιος Αρσένιος ο Βαρνακοβίτης, μοναχός, με καταγωγή απο τις Καρυές Δωρίδας. Στα χρόνια του Αλεξίου Α’ιδρυτή της δυναστείας των Κομνηνών, ολοκληρώθηκαν οι εργασίες κατασκευής του συγκροτήματος του ναού ενώ το 1148 στα πρώτα χρόνια βασιλείας του Μανουήλ Κομνηνού ιδρύθηκε και δεύτερος ναός. Η φροντίδα και η αγάπη των Αυτοκρατόρων για την ιερά μονή της Βαρνάκοβας εκδηλώθηκε όχι μόνο απο την μεγαλοπρέπεια με την οποία περιέβαλαν τον ναό και τις αφιερώσεις που του χάρισαν αλλα και απο το γεγονός οτι αποτέλεσε τον τόπο ενταφιασμού τους.Στον ναό της Παναγίας ετάφη ο Αλέξιος Α’ ο Κομνηνός, ο Εμμανουήλ Πορφυρογέννητος ενώ σωζώμενη πέτρινη λάρνακα φέρει την επιγραφή «Σεβαστοκράτωρ Αννα και Κωνσταντίνος Κομνηνοί». Στα χρόνια της πτώσης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας η μονή πυρπολήθηκε. Το 1520 με ηγούμενο τον Όσιο Δαυίδ λειτουργησε ξανά και μάλιστα απο τις αρχές του 16ου αιώνα έως και τις αρχές του 18ου ανέλαβε θέση σχολαρχείου. Παρόλη τη λεηλασία που υπέστη στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, δεν έπαψε να αποτελεί ορμητήριο Κλεφτών και των Αρματωλών της Ρούμελης.Λίγο μετά την έξοδο του Μεσολογγίου, πηγές μαρτυρούν πως πολιορκήθηκε απο τις δυνάμεις του Κιουταχή και τελικά ανατινάχθηκε. Περι τα 1831 η βασιλική της Παναγίας της Βαρνάκοβας ανοικοδομήθηκε ξανά με προσωπική δαπάνη του κυβερνήτου,Ιωάννη Καποδίστρια ο οποίος αποτελεί τον δεύτερο κτήτορα της.Με την ίδρυση του νεου Ελληνικού κράτους η μονή επαναλειτούργησε χωρίς ωστόσο να κατέχει την ίδια έκταση και περιουσία. Οσον αφορά στην αρχιτεκτονική του,ο ναός ο οποίος χρονολογείται περί τα 1148,είτε ανεγέρθη εκ βάθρων, είτε αποτέλεσε επέκταση του προυπαρχοντος ναού (1077) και ανήκει στον τύπο της Τρίκλιτης Βασιλικής με τρούλο. Η σημερινή βασιλική, όπως κατασκευάστηκε περί τα 1831, είναι τρίκλιτη κεραμοσκεπής,απο λαξευτούς λίθους. Στα δεξιά της εισόδου της παρατηρείται δίβολο κωδωνοστάσιο, χαρακτηριστικό της επτανησιακής αρχιτεκτονικής.
Σύμφωνα με τις μελέτες του Αρχαιολόγου Ορλάνδου, η τοιχογραφία της Παναγίας της Οδηγήτριας (τεχνοτροπικός τύπος Παναγίας αριστεροκρατούσας) η οποία σώζεται σήμερα στον ναό, χρονολογείται στα μέσα της υστεροβυζαντινής περίοδου. Το δάπεδο της αποτελείται απο μαρμαροθετήματα του 11ου αιώνα και ο κυρίως χώρος του ναού απο τοιχογραφίες του 19ου. Χαρακτηριστικό της διακόσμησης της βασιλικής της μονής Βαρνάκοβας αποτελεί η ποικιλία των τεχνοτροπικών της τάσεων γεγονός που δικαιολογείται τόσο απο τον αριθμό των επισκευών όσο και των επανεγέρσεων στα θεμέλια της, τις οποίες και επιδέχθηκε. Χωρίς αμφιβολία η διαχρονική ακτινοβολία και δράση της μονής Βαρνάκοβας, δικαιώνει την φήμη της περί ανεκτίμητου θησαυρού και δικαιολογεί τον σεβάσμιο τίτλο της ως η Αγία Λαύρα της Ρούμελης.
ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821
Καθοριστικής σημασίας θεωρείται η συμβολή και η προσφορά της Φωκίδας στον αγώνα της εθνικής απελευθέρωσης του 1821. Αγωνιστές καταγόμενοι απο τα χώματα της, σήκωσαν το λάβαρο της επανάστασης και θυσιάστηκαν για την πολυπόθητη ελευθερία. Δεν θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε την ιστορική διήγηση των γεγονότων χωρίς την αναφορά μας στον Επίσκοπο των Σαλώνων, Ησαία τον κληρικό ο οποίος συμμετείχε στην Φιλική εταιρεία, πέταξε τα άμφια αγωνιζόμενος για την ελευθερία και έπεσε ηρωικά μαχόμενος γι αυτή. Η ελληνική επανάσταση κυρήχθηκε στη Ρούμελη στις 24 Μαρτίου 1821 και ο Ησαίας ευλογησε τα όπλα των Ανδρών του αγωνιστή Πανουργιά στο Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία.Η Φωκίδα, υπο τις εντολές των οπλαρχηγών της οργανώθηκε άμεσα απο την αυγή της επανάστασης καθώς η γεωγραφική θέση που κατείχε αποτελούσε στρατηγικής σημασίας πέρασμα. Αναμεσα σε Ηπειρο και Πελοπόννησο, εμποδίζε την διάβαση του εχθρού χάρη στα στενά της Γραβιάς και της Δαυλίδας και των ορών Παρνασσού, Γκιώνας και Βαρδουσίων. Την επομένη της κηρυξης της, η επανάσταση ξεκίνησε στην Λιβαδειά .Στις 27 Μαρτίου τα Σάλωνα βρέθηκαν σε κατάσταση πολιορκίας απο τα παλικαρια. Στις 10 Απριλίου ανήμερα της Κυριακής του Πάσχα έληξε η πολιορκία του κάστρου των Σαλώνων και οι Τούρκοι παραδόθηκαν στη δύναμη του Πανουργιά. Στην μάχη της Αλαμάνας στις 23 Απριλίου 1821 ο Ησαίας πολέμησε κρατώντας τον σταυρό εναντιον των στρατευμάτων του Ομέρ Βρυώνη όπου και επεσε ηρωικά.
Στην μάχη της Αλαμάνας επίσης πληγώθηκε,ο μεγαλος ήρωας του 1821 Αθανάσιος Διάκος ο οποίος την επομένη καταδικάστηκε σε μαρτυρικό θάνατο απο τον Ομέρ Βρυώνη. Στην πρόταση του Βρυώνη να του παραχωρησει θέση αξιωματικού του τούρκικου στρατού ο Αθ. Διάκος αρνήθηκε ηρωικά «Εγω Γραικός γεννήθηκα,Γραικός θενα πεθάνω». Η θυσία του αυτή ενίσχυσε το φρόνημα των αγωνιζόμενων. Η συμβολή του Αθανασίου Διάκου στον αγώνα για την Επανάσταση και ο μαρτυρικός του θάνατος για την ελευθερία συγκινεί όλους τους Ελληνες. Σήμερα, μνημείο τιμά τον μεγαλο ήρωα του 1821 κοντα στην γέφυρα της Αλαμάνας όπου έδωσε την τέλευταία μάχη του και οι προτομές του στέκουν αγέρωχες στην πλατεία της Αρτοτίνας και της Μουσουνίτσας. Προς τιμήν του ήρωα της επανάστασης Αθανασίου Διάκου έχουν θεσπισθεί και τελούνται κάθε χρόνο στον Αθανάσιο Διακο και στην Αρτοτίνα «τα Διάκεια».
Ιστορική νικηφόρα μάχη εναντιον του Ομερ Βρυώνη στο Χάνι της Γραβιάς, έδωσε και ο οπλαρχηγός Οδυσσέας Ανδρούτσος με 120 άνδρες στις 8 Μαιου 1821. Σε αντίθεση με τα έξι παλικάρια του Ανδρούτσου που έπεσαν ηρωικά στη μάχη, τα θύματα των Τουρκων ήταν πολυάριθμα. Η ήττα του Βρυώνη στο Χάνι της Γραβιάς τον συγκλόνισε έντονα και τον ανάγκασε να οπισθοχώρησει στην Ευβοια.Απο τότε το Χανι της Γραβιάς θεωρείται σταθμός στην Απελευθέρωση των Ελλήνων. Αξιόλογη ήταν και η συμβολή του πολεμιστή Γκούρα Ιωάννη, γεννημένου στην Γκουρίστα της Παρνασσίδας, ο οποίος διακρίθηκε για την στρατηγική του ικανότητα.Στην πολιορκία των Σαλώνων στρατολόγησε 700 άνδρες ενώ συμμετείχε και στην νικηφόρα μάχη στο Χάνι της Γραβιάς. Στις 17 Μαΐου 1821,μετά την απελευθέρωση των Σαλώνων, ο τούρκικος στρατός κινήθηκε απειλητικά προς τα Σάλωνα με σκοπό να καταπνίξει την επανάσταση. Στην θέση Αρβανιτοράχη, κοντά στο χωριό Ντρέμισσα, σημερινός Πανουργιάς, με αρχηγό τον Ιωάννη Γκούρα δόθηκε μια νικηφόρα μάχη.Η επιτυχής έκβαση της μάχης αυτής γέμισε αισιοδοξία και ανύψωσε το ηθικό των αγωνιστών για την ελευθερία. Στη μνήμη των Πεσόντων στη μάχη της Ντρέμισσας μάλιστα, η τρίτη Κυριακή του Μαΐου κάθε έτους, αποτελεί θεσμοθετημένη Εορτή.
Ο ήρωας του 1821 με καταγωγή απο τον Αβορίτι της Δωρίδας, αγωνιστής για την ελευθερία και την δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους,ο Μακρυγιάννης διακρίθηκε στους απελευθερωτικούς αγώνες της Ελλάδας. Το 1820 μυήθηκε στην Φιλική εταιρεία και πήρε μέρος σε πολλές μάχες. Αυτοδίδακτος, με τον ερχομό του Καποδίστρια, διορίσθηκε Γενικός αρχηγός Σπάρτης και το 1829 γραφει τα απομνημονευματα του. «Είμαστε εις το εμείς και όχι εις το εγώ» Με τη φράση του αυτή καθολικοποιεί την επιτυχία της απελευθέρωσης της Ελλάδας και την καθιστά έργο συλλογικό και όχι ατομικό, αποπέμποντας τα παράσιτα του εγωισμου και της φιλαρχίας. Ενα οικουμενικό μήνυμα γνήσιας συνεργασίας και ειρήνευσης προβάλλεται μέσα απο τα λόγια του πολεμιστή του 21’ο οποίος κατάφερε να μαθει γράμματα σε προχωρημένη ηλικία.
Απο την αναφορά μας δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε τον πολεμιστή Σκαλτσοδήμο απο την Αρτοτίνα Δωρίδος ο οποίος διακρίθηκε για τις νίκες του εναντίον του Δράμαλη στην μάχη της Υπάτης 1822 και στη μάχη στο Χάνι του σκορδά 30/6/1826. Ηρωικά πολέμησε για την ελευθερία και ο οπλαρχηγός Βασίλειος Μαστραπάς με καταγωγή απο το Διακόπι Δωρίδος. Στις 14 Ιουλίου του 1824 δόθηκε μια ακόμη ιστορική μάχη, στην Άμπλιανη. Στην μάχη αυτή,η οποία κατέληξε νικηφόρος για τους αγωνιστές της επανάστασης,αναχαιτίσθηκε ο τούρκικος στρατός και διωκόμενος οριστικά απο τη Δυτική Ελλάδα. Οι τοπικοί σύλλογοι της Φωκίδας και οι θεσμικοί της φορείς τιμούν τους ήρωες της επανάστασης του 1821 και διοργανώνουν ετήσιες εορτές στις οποίες αποδίδουν την ευγνωμοσύνη τους για την αγαθό της Ελευθερίας και τα ιδεώδη της αυτοθυσίας και του ηρωισμού των αγώνων τους τα οποία με περίσσεια αξιοπρέπεια κληρονόμησαν στις επόμενες γενιές.
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΪΤΑΛΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
Εξίσου σημαντική είναι η προσφορά της Φωκίδας στην αντίσταση κατα των συνασπισμένων Γερμανοιταλικών δυνάμεων.Στην πλατεία κάθε χωριού της Φωκίδας υψώνεται ηρώο προς τιμήν των αγωνιζομένων εναντίον των κατακτητών στο οποίο αποδίδεται στέφανος την 28η Οκτωβρίου, ημέρα εθνικής επετείου του Ιστορικού ΟΧΙ. Η Φωκίδα αριθμεί πολλά θύματα και καταστροφές κατα την διαρκεια της Γερμανοιταλικής κατοχής.Στις 29 Αυγούστου του 1944 το Λιδωρίκι και τα υπόλοιπα χωριά της Δωρίδας,τα οποία θα αναφέρουμε παρακάτω επλήγησαν απο την πύρινη λαίλαπα των Γερμανών. Ωστόσο,η Δωρίδα μετρά ανθρώπινα θύματα και μεγάλες καταστροφές ήδη από τα δύο προηγούμενα έτη. Πληροφορίες και στοιχεία τα οποία συγκεντρώθηκαν απο το βιβλίο του Επίτιμου Αεροπαγίτου Αθανασίου Μανέτα «Η Αμυγδαλιά στις φλόγες» μαρτυρούν πως το πρωινό η ώρα 8της 20ης Δεκεμβρίου του 1942 το χωριό Αμυγδαλιά εκκενώθηκε και πυρπολήθηκε από τους Ιταλούς κατακτητές. Οι στιγμές που έζησαν οι κάτοικοι οι οποίοι κατάφεραν να βρουν καταφύγιο σε καποιο ορεινό σημείο εκτος του χωριού,ήταν δραματικές καθώς παρατηρούσαν ανήμποροι τις περιουσίες τους να καταστρέφονται. Λίγους μήνες αργότερα στις 20 Δεκεμβρίου 1942, ημέρα Κυριακή οι Ιταλοί δίχως ίχνος οίκτου εισέβαλαν στην Τολοφώνα την οποία και πυρπόλησαν.
Οσο περνούσε η ώρα,το έργο της καταστροφής τους γινόταν και πιο φοβερό. Τα περισσότερα σπίτια τυλίχθηκαν στις φλόγες αμέσως και κάηκαν ολοσχερώς καθότι διέθεταν μεγάλες ποσότητες λαδιού και σιτηρών τα οποία παράγονταν στην περιοχή. Τα χωριά Αιγίτιο ή Στρούζα και η Βραΐλα πυρπολήθηκαν και καταστράφηκαν ολοσχερώς στις 23/ιουλίου 1943. Στο Αιγίτιο μάλιστα οι κατεστραμμένες οικείες υπολογίζονται περίπου στις εκατό. Oι κάτοικοι των χωριών αυτών οδηγήθηκαν πεζοί ως την Αθήνα,όντας όμηροι για έναν περίπου χρόνο. Μετά από έρευνες, υπολογίζονται 180 όμηροι από την Βραΐλα και εκατόν είκοσι ένας από τη Στρούζα. Στις 5 Αυγούστου του 1944 στις Καρούτες ξέσπασε μεγάλη σύγκρουση μεταξύ των Ελληνικών και των Γερμανικών δυνάμεων η οποία επέφερε την ήττα των κατακτητών. Οι Καρούτες μάλιστα πυρπολήθηκαν τέσσερις φορές από τις Γερμανοιταλικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια του πολέμου με αποτέλεσμα την ολοσχερή καταστροφή τους. Την ίδια ακριβώς περίοδο, οι κάτοικοι του χωριού Σκαλούλα έζησαν δραματικές στιγμές καθώς το χωριό τους τυλίχθηκε στις φλόγες και καταστράφηκε από τους Γερμανούς. Σημειωτέον πως η Σκαλούλα είχε πυρποληθεί ξανά στις 14 Σεπτεμβρίου του προηγούμενου έτους,από τις Γερμανικές δυνάμεις, οι οποίες είχαν κυκλώσει το χωριό. Κατά τη διάρκεια μεσημβρινών ωρών της 29ης Αυγούστου του 1944 οι Γερμανοί προχώρησαν απειλητικά προς το Λιδωρίκι το οποίο και πυρπόλησαν.Συγκεκριμένα 460 κτίρια καταστράφηκαν ολοσχερώς.Οι περισσότεροι κάτοικοι,για να διασωθούν,κατέφυγαν στα γύρω ορεινά χωριά. Επτά ανήμποροι ηλικιωμένοι παρέμειναν στο Λιδωρίκι, ελπίζοντας σ’ένα ίχνος ανθρωπιάς.
Ωστόσο το μένος των Γερμανών κατακτητών ήταν ανυπέρβλητο. Η επομένη ημέρα, κατά την οποία διετάχθη η απόσυρση των Γερμανικών στρατευμάτων από την περιοχή,έφερε στο φως εκτός από τα εκατοντάδες ερείπια και τους καπνούς των κτιρίων τα οποία εξακολουθούσαν να φλέγονται,το τραγικό θέαμα του αποτρόπαιου εγκλήματος των κατακτητών κατά των επτά ανήμπορων αμάχων ηλικιωμένων. Λίγους μήνες πριν την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων απο την ελλάδα τα χωριά της Δωρίδας έζησαν την ολοκληρωτική καταστροφή. Η επαρχία της Παρνασσίδας η οποία σήμερα μετονομάστηκε σε Δήμος Δελφών υπέφερε απο τις αλλεπάλληλες επιθέσεις των εισβολέων. Η Αγία Ευθυμία, βομβαρδίστηκε στις 25 Απριλίου 1941 με αποτέλεσμα ο Ναός της Γεννήσεως της Θεοτόκου στο κέντρο του χωριού να υποστει πολλές ζημιές. Η αντίσταση των κατοίκων εξόργιζε τους ιταλούς κατακτητές οι οποίοι έκαψαν το χωριό στις 9 Απριλίου 1943 ενώ τον Αύγουστο του 1944 κάηκε και πάλι, αυτή τη φορά από τους Γερμανούς.Η καταστροφή του χωριού ήταν ολοσχερής καθώς τριακόσιες εξηντα πέντε οικείες καηκαν. Οσοι κατοικοι επέζησαν προσπάθησαν να βρουν σωτηρία στις πλαγιές της Γκιώνας. Με αισθητά μειωμένο πληθυσμό το χωριό ανοικοδομήθηκε ξανά μετά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων απο την Ελλάδα.
Στις 10 Απριλίου του 1943 οι γερμανοιταλικές δυνάμεις έκαψαν την Βουνιχώρα και εκτέλεσαν τους κατοίκους της. Ένα ακόμη μαρτυρικό χωριό ο Επτάλοφος ή Αγόριανη όπως ονομάζεται,τον Οκτώβριο του 1943 κάηκε απο τους Γερμανούς. Από τα 184 σπίτια που είχε τότε το χωριό κάηκαν τα 146 ενώ εκτελέστηκαν συνολικά 17 άμαχοι. Το χωριό Καλοσκοπή έζησε κι αυτό την πύρινη λαίλαπα των γερμανών καθώς το Πάσχα του 1944 πυρπολύθηκε δυο φορές μάλιστα. Τέλος να αναφέρουμε και το χωριό Προσήλιο ή Σεγδίτσα το οποίο καταστράφηκε ολοκληρωτικά απο τους κατακτητές στις 26 Οκτωβρίου 1942. Η διάβαση του ολέθρου των γερμανικό-ιταλικών δυνάμεων στα μαρτυρικά αυτά χωριά άφησε σημάδια τόσο στην περιοχή όσο και στους κατοίκους της καθώς δεν είναι λίγοι συμπατριώτες μας εν ζωή οι οποίοι έχουν χάσει γονείς, συγγενείς και περιουσίες στην διάρκεια της Εθνικής Αντίστασης και των θηριωδιών των κατακτητών.
ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ
Παρα τις δυσκολίες όμως και τις κακουχίες με τις οποίες ήρθαν αντιμέτωποι, οι Φωκιδείς, με αξιοπρέπεια και απλότητα ως γνήσιοι Δωριείς στάθηκαν στα πόδια τους και υπερήφανοι πορεύτηκαν στο μέλλον σεβόμενοι την παράδοση και την κληρονομιά τους. Ανάμεσα στους επιβλητικούς ορεινούς όγκους της Γκιώνας και των Βαρδουσίων σε εναν «Αλπικό παράδεισο» κατασκευάστηκε ενα μεγαλο έργο ύδρευσης της Ελλάδας, η τεχνητή λίμνη του Μόρνου. Τα έργα της κατασκευής του φράγματος διήρκησαν από το 1972 έως το έτος 1979 και η λίμνη χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1981. Η λίμνη του Μόρνου συγκεντρώνει νερό απο τον ποταμό Μόρνο, τους παραποτάμους του και τον ποταμό Ευηνο. Για την κατασκευή της εκκενώθηκε το χωριό Κάλλιο, η Αρχαία Καλλίπολις, και μεταφέρθηκε παραπάνω. Οταν μάλιστα η σταθμη της λίμνης πέφτει κυρίως τους θερινούς μήνες αποκαλύπτονται τα ερείπια του παλαιού οικισμού. Η τεχνητή λίμνη του Μόρνου, η οποία καλύπτει τις ανάγκες ύδρευσης της Αττικής αποτελεί την ένατη μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη της Ελλάδας και ένα απο τα μεγαλύτερα υδραγωγία της Ευρώπης με συνολικό μήκος 188 χιλιόμετρα.
Στην εποχή της αλλοτρίωσης του ανθρώπου, της απομάκρυνσης του από την ίδια του τη φύση, η Φωκίδα θέλγει με την μαγευτική ομορφιά του παρθένου τόπου της και την φιλόξενη αγκαλιά των απλών κατοίκων της. Στην καρδιά αυτού του μοναδικά επιβλητικού, τραχύ και γεμάτου βλάστηση τοπίου ο επισκέπτης δύναται να αισθανθεί και πάλι «φυσικός άνθρωπος» και να γίνει ενα με το μπλε του ουρανού και το πράσινο της φύσης.
Kοιτίδα πολιτισμού της αρχαιότητας, περήφανη για την Δωρική της καταγωγή,τιμημένη απο τους ήρωες της,
η Φωκίδα ζει, αναπνέει, πορεύεται στους αιώνες
χάρη στο αποτύπωμα του μελανιού της πένας όλων μας στο «Χρονικό» του σφυγμού της.
Άλλωστε «Ουδέν αρ’ ην Φίλτερον άλλο Πατρίς»
Τίποτα πιο αγαπητό στον άνθρωπο από την ίδια του την πατρίδα.
Θεόγνις,Ποιητής 6ου π.Χ. αιώνα.
Δευτέρα 30 Μαρτίου 2015
Σάββατο 28 Μαρτίου 2015
Επιφανείς συμπατριώτες :
Αντιγράφουμε απο την ιστοσελίδα της Ομοσπονδίας
Ο Κώστας Νίτσος κατάγεται από το Κουπάκι Δωρίδας. Είναι μάχιμος δημοσιογράφος. Περισσότερο από μισόν αιώνα δίδαξε και άσκησε δημοσιογραφία υψηλού φρονήματος, ευθύνης και ήθους -είδος που σήμερα εκλείπει. Για πάρα πολλά χρόνια, ως αρχισυντάκτης και διευθυντής, δημιούργησε τη χρυσή εποχή της εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ. Παράλληλα, δημιούργησε το "Θέατρο", ένα από τα πιο προοδευτικά και έγκυρα πολιτιστικά περιοδικά ΄σ' όλο τον κόσμο. Έχει δημοσιεύσει αναρίθμητες μελέτες και άρθρα για κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά και κυρίως για πολιτιστικά θέματα. Έχει εκδώσει, με δικό του σχολιασμό, τα "Θεατρικά Άπαντα" του Γιάννη Ρίτσου, έχει έτοιμα για έκδοση τα "Άπαντα" του Αιμίλιου Βεάκη και σειρά δικών του βιβλίων. Σπούδασε Νομικά και πήρε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση.
Ομοσπονδία Συλλόγων Β.Δ. Δωρίδας |
Εκδήλωση της ΕΣΗΕΑ για τον μεγάλο Κουπακιώτη δημοσιογράφο Κώστα Νίτσο Posted: 26 Mar 2015 09:00 PM PDT  Εκδήλωση τιμής στον Κώστα Νίτσο, Δημοσιογράφο - Ενεργό πολίτη - Αντιστασιακό, οργανώνει η Ένωσις Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών και το Μορφωτικό της Ίδρυμα την Δευτέρα 30 Μαρτίου, στις 7.30 μ.μ. στο κτίριο της ΕΣΗΕΑ, αίθουσα «Γεωργίου Καράντζα», Ακαδημίας 20, α΄ όροφος.Θα μιλήσουν για την προσωπικότητα και την προσφορά του τιμώμενου η Πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ και του Μορφωτικού της Ιδρύματος Μαρία Αντωνιάδου, ο Καθηγητής Φάνης Κακριδής και οι Λευτέρης Παπαδόπουλος, Κώστας Γεωργουσόπουλος, Κώστας Μητρόπουλος, Βασίλης Παπαβασιλείου, Θανάσης Παπαγεωργίου. Χαιρετισμό θα απευθύνουν η Γραμματέας του Μορφωτικού Ιδρύματος Φανή Πετραλιά, ο Πρόεδρος της ΠΟΕΣΥ Δημήτρης Κουμπιάς, ο Γιώργος Διαλεγμένος και η δημοσιογράφος Φώφη Κορίδη. Η Πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ Μαρία Αντωνιάδου, κλείνοντας τις εκδηλώσεις της πρώτης εκατονταετίας της ΕΣΗΕΑ, θα απονείμει στον ΚΩΣΤΑ ΝΙΤΣΟ, για την προσωπικότητα και την προσφορά του στη Δημοσιογραφία, το μετάλλιο «Ξενοφών», που αποτελεί την μεγαλύτερη τιμητική διάκριση της Ενώσεως Συντακτών. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, θα προβληθεί ολιγόλεπτο ντοκιμαντέρ. Ο Κώστας Νίτσος μιλάει για την έκδοση της εμβληματικής για την Ιστορία του Τύπου εφημερίδας «Αδέσμευτη Γνώμη», το Μάη του 1975. Είσοδος ελεύθερη. |
Παρασκευή 27 Μαρτίου 2015
Πέμπτη 26 Μαρτίου 2015
Στα λημέρια της Επανάστασης: Τα ηρωικά χωριά της Φωκίδας
Τα βουνά της Γκιώνας, τα Βαρδούσια, η Οίτη και ο Παρνασσός οριοθετούν τη Φωκίδα, στην καρδιά της Ρούμελης. Τα Σάλωνα και το Κάστρο τους, η σημερινή Άμφισσα δηλαδή, διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην Επανάσταση των Ελλήνων και στον Αγώνα τους για την Ελευθερία το 1821. Εκτός από την καθοριστικής σημασίας πτώση του Κάστρου των Σαλώνων, τα γύρω χωριά, χτισμένα σε απόκρημνες βουνοπλαγιές, κρυμμένα μέσα στη φύση και το πράσινο, με στρατηγική θέα προς τα περάσματα της Ρούμελης, αποτέλεσαν σημεία αιχμής στον πόλεμο των Κλεφταρματολών κατά της Οθωμανικής στρατιάς.
Σήμερα, τα χωριά αυτά που κρατούν ανεπηρέαστο τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα αλλά και την επαφή με τη φύση, είναι από τα αξιοθέατα της περιοχής που αξίζει κανείς να επισκεφθεί. Οι προτομές των ηρώων της Επανάστασης, τα μνημεία των μαχών και οι ιστορικές τοποθεσίες περιμένουν να σας θυμίσουν την ιστορία, ή και να σας τη διδάξουν, καθώς τα περισσότερα από τα χωριά αυτά δεν έχουν απολάβει την αναγνώριση της συμβολής στον Αγώνα στην αναλογία που τους αρμόζει.
Γραβιά: Η κωμόπολη της Φωκίδας, χτισμένη σε υψόμετρο 400 μέτρων, είναι περισσότερο γνωστή για το Χάνι της και την ηρωική μάχη των Ελλήνων κατά των Τούρκων που το πολιορκούσαν. Ήταν λίγο μετά την έναρξη της Επανάστασης, τον Μάιο του 1821, όταν ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και άλλα 117 παλικάρια ταμπουρώθηκαν στο Χάνι της Γραβιάς για να αντιμετωπίσουν την τουρκική στρατιά. Τελικά, όχι μόνο κατόρθωσαν να σταματήσουν τους Τούρκους που προχωρούσαν προς την Άμφισσα, αλλά και να το σκάσουν μέσα από το στράτευμα σε μια πρωτοφανή έξοδο! Σήμερα το Χάνι της Γραβιάς έχει αναπαλαιωθεί, λειτουργεί ως σύγχρονο μουσείο ενώ ακριβώς δίπλα βρίσκεται και το μνημείο του Οδυσσέα Ανδρούτσου.
Πανουργιάς: Ταυτισμένο με την οικογένεια του ομώνυμου οπλαρχηγού της επανάστασης του 1821, ο Πανουργιάς είναι χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 1080 μέτρων στην πλαγιά της Γκιώνας και βρίσκεται βορειοανατολικά από το χωριό Καλοσκοπή και νοτιοδυτικά από το χωριό Στρώμη. Πήρε το όνομά του από τον κλεφταρματολό Πανουργιά Πανουργιά που έδρασε την περίοδο της επανάστασης, αλλά και το γιο του, Ιωάννη (γνωστό ως Νάκο Πανουργιά), ο οποίος μετά την απελευθέρωση ανέλαβε σπουδαία αξιώματα στο νέο ελληνικό κράτος. Ο αγωνιστής Πανουργιάς, δεν είναι ο μόνος λόγος που συνδέει το χωριό με την ελληνική Επανάσταση. Μέχρι το 1915 το χωριό ονομαζόταν Δρέμισσα ή Ντρέμισσα. Λίγο έξω από το χωριό, στις 17 Μαΐου 1821 δόθηκε μια από τις σημαντικότερες μάχες, ακόμα και για την έκβαση του απελευθερωτικού αγώνα, η Μάχη της Δρέμισσας. Οι άνδρες του Πανουργιά και του Ιωάννη Γκούρα έκοψαν την προέλαση του Ομέρ Βρυώνη προς τα Σάλωνα μετά την κατάληψη του ηρωικού Χανιού της Γραβιάς. Είναι το χωριό από το οποίο πηγάζει ο Μόρνος και με μια βόλτα στα δρομάκια θα εντοπίσετε σίγουρα μια από τις πολλές πηγές, ενώ δεν πρέπει να παραλείψετε μια επίσκεψη στο Μουσείο Υδροκίνησης, που δημιουργήθηκε με την φροντίδα του τοπικού πολιτιστικού συλλόγου, στο οποίο θα βρείτε απαντήσεις σε κάθε απορία σας σχετικά με τον νερόμυλο του χωριού.
Σερνικάκι: Σε απόσταση μόλις πέντε χιλιόμετρα από την Άμφισσα, βρίσκεται σχεδόν μέσα στον ονομαστό Ελαιώνα. Η ονομασία Σερνικάκι πιστεύεται ότι προήλθε από τον πρώτο Τούρκο τσιφλικούχο που βρέθηκε στην περιοχή, τον Σερνίκ-Αγά. Απέναντι από το Σερνικάκι βρίσκεται το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία, στο οποίο ο τότε δεσπότης Σαλώνων Ησαΐαςμαζί με τους οπλαρχηγούς Πανουργιά και Δυοβουνιώτη ύψωσαν στις 27 Μαρτίου 1821 το λάβαρο της επανάστασης στη Ρούμελη.
Βάργιανη: Βρίσκεται στα 900 μέτρα υψόμετρο, στην πλαγιά του Παρνασσού, έχει μείνει στην ιστορία για τη μεγάλη, νικηφόρα μάχη των Ελλήνων απέναντι στους Τούρκους στις 14 Σεπτεμβρίου 1824. Το χωριό στον απελευθερωτικό αγώνα του ‘21 ανέδειξε ανδρείους αγωνιστές όπως τον Καπετάν Λιάπη (την κόρη του οποίου λέγεται ότι ερωτεύτηκε ο βασιλιάς Όθωνας) και το Νίκο Μπαλαούρα ενώ είκοσι άνδρες του χωριού πήρα μέρος και στην άλωση του Κάστρου των Σαλώνων στις 10 Απριλίου, ανήμερα Πάσχα, του 1821. Μέσα στη Βάργιανη βρίσκονται οι περίφημες πηγές της Μπουρμπούλας ενώ ο επισκέπτης αξίζει να δει τον Άη Θανάση, το υδραγωγείο αλλά και την πλατεία του χωριού, όπου κάθε χρόνο στις 26 Ιουλίου πραγματοποιείται το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής.
Αθανάσιος Διάκος: Γνωστό με το όνομα Άνω Μουσουνίτσα μέχρι το 1959, το χωριό Αθανάσιος Διάκος είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.100 μέτρων στους πρόποδες των Βαρδουσίων. Ο Αθανάσιος Διάκος είναι η πατρίδα του ομώνυμου ήρωα του 1821 που βρήκε φριχτό θάνατο στα χέρια των Τούρκων. Στην πλατεία του χωριού ανάμεσα στους δύο πλάτανους, δεσπόζει η προτομή του, ενώ διασώζεται το πατρικό του σπίτι, το οποίο από το 2009 έχει μετατραπεί σε ένα μικρό αλλά σύγχρονο μουσείο. Εκεί εκτός από πληροφορίες για τη δράση του ήρωα της Επανάστασης του 1821 εκτίθενται όπλα και ρούχα από την ίδια περίοδο. Κάθε χρόνο, μάλιστα, το τελευταίο σαββατοκύριακο του Ιουλίου διεξάγεται το φεστιβάλ Διάκεια προς τιμήν του. Ο Αθανάσιος Διάκος έχει την τύχη να περιβάλλεται από ελατόδασος αλλά και καστανιές, βελανιδιές, κέδρα και πλατάνια ενώ το χωριό διαπερνάει ποτάμι με το γεφύρι που περνάει από πάνω του να αποτελεί τόπο συνάντησης για επισκέπτες και κατοίκους.
Μαυρολιθάρι: Είναι χτισμένο ανάμεσα σε Βαρδούσια, Γκιώνα και Οίτη, κοντά στα χωριά Καστριώτισσα και Στρώμη. Από το Μαυρολιθάρι καταγόταν ο αρματολός Βλαχαρμάτας, ο οποίος στα μέσα του 18ου αιώνα σήκωσε το λάβαρο της αντίστασης κατά των Τούρκων πριν βρει, τελικά, φριχτό θάνατο μετά από προδοσία. Δύο αιώνες μετά το Μαυρολιθάρι κάηκε ολοσχερώς από τους Γερμανούς την περίοδο της Κατοχής ως αντίποινα για τη δράση των ανταρτών της περιοχής.
Ομοσπονδία Συλλόγων Β.Δ. Δωρίδας |
Ο στρατηγός Μακρυγιάννης πρότυπο πατριώτη και αγωνιστή Posted: 24 Mar 2015 09:00 PM PDT Με αφορμή την επέτειο της 25ης Μαρτίου, δημοσιεύουμε την ομιλία της Μαρίας Μαντούβαλου, δ. Αναπληρώτριας Καθηγήτριας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνώνπου έγινε στην πρόσφατη εκδήλωση της Δωρικής Αδελφότητας στο Πολεμικό Μουσείο με θέμα «Ο στρατηγός Μακρυγιάννης πρότυπο πατριώτη και αγωνιστή»:
 Ας ακούσουμε, λοιπόν, πρώτα τον ίδιο γιατί άρχισε να γράφει: «Και όσα σημειώνω τα σημειώνω γιατί δεν υποφέρω να βλέπω το άδικο να πνίγει το δίκιο. Για κείνο έμαθα γράμματα στα γεράματα και κάνω αυτό το γράψιμο το απελέκητο, ότι δεν είχα τρόπον όντας παιδί να σπουδάζω». Αυτός λοιπόν ο αγράμματος με το έργο του, όπως είπα, ανατρέπει τους αρνητές τής ιστορικής μας συνέχειας, αφού, όπως έχει παρατηρηθεί και από τον δεινό φιλόλογο και βιογράφο τού Μακρυγιάννη, Ιωάννη Βλαχογιάννη, αλλά και από κορυφαίους της κλασσικής φιλολογίας καθηγητές, μελετητές του έργου του Μακρυγιάννη, όπως π.χ. ο Ιωάννης Κακριδής, που έκανε δειγματοληπτικά συγκριτική μελέτη μεγάλων αποσπασμάτων του έργου του Μακρυγιάννη με ανάλογης θεματικής έννοιες της κλασσικής γραμματείας, όπως αυτό έγινε ανάμεσα στον ιστοριογράφο Θουκυδίδη και τον απομνημονευματογράφο Μακρυγιάννη, απ’ όπου και αποδεικνύεται η ταύτιση ιδεών και εκφραστικών τρόπων του αγράμματου Μακρυγιάννη με αντίστοιχες του ιστορικού Θουκυδίδη. Ας δούμε ένα δύο παραδείγματα αυτών των πνευματικών συναντήσεων Μακρυγιάννη και Θουκυδίδη: Γράφει ο Μακρυγιάννης την ιστορία του πολέμου και των πρώτων χρόνων του νεοελληνικού κράτους, με στόχο όχι μόνον για να διατηρηθούν τα περιστατικά στη μνήμη των ανθρώπων, όπως π.χ. το κάνει ο ιστορικός Ηρόδοτος, αλλά κυρίως για κάποιον άλλο σκοπό και αυτός είναι διδακτικός δηλαδή: να μάθουν οι μεταγενέστεροι εκτός από τα κατορθώματα των προγόνων τους και τα λάθη τους και γι’ αυτό σημειώνει: «Δια όλα αυτά γράφω εδώ…, δια να χρησιμεύουν αυτά όλα εις τους μεταγενεστέρους και να μάθουν να θυσιάζουν δια την πατρίδα τους και θρησκεία τους περισσότερη αρετή… Χωρίς αρετή και πόνο εις την πατρίδα και πίστη εις την θρησκεία τους έθνη, δεν υπάρχουν». Ο ίδιος διδακτικός λόγος οδηγεί και τον Θουκυδίδη στη συγγραφή τής ιστορίας του Πελοποννησιακού πολέμου, ακριβώς για να οδηγηθούν οι μελλοντικές γενιές από την κακή πείρα του Πελοποννησιακού. Τα έργα του παρελθόντος, όπως γράφει ο Θουκυδίδης, θετικά και αρνητικά, πρέπει να οδηγούν στην παιδεία τού Ελληνικού έθνους. Άλλος στοχασμός του Μακρυγιάννη που ταυτίζεται με του Θουκυδίδη είναι ο ακόλουθος: «Όσο αγαπώ την πατρίδα μου δεν αγαπώ τίποτας! Να ’ρθεί ένας να μου ειπεί ότι θα πάγει ομπρός η πατρίδα, στρέγομαι να μου βγάλει και τα δύο μου μάτια. Ότι, αν είμαι στραβός και η πατρίδα μου είναι καλά, με θρέφει˙ αν είναι η πατρίδα μου αχαμνά, δέκα μάτια να ’χω, στραβός θα να είμαι. Ότι σ’ αυτείνη θα ζήσω…» Ο Θουκυδίδης γράφει: «Εγώ πιστεύω, [μιλάει ο Περικλής], πως, όταν η πόλη προκόβει σα σύνολο, ωφελεί τα άτομα περισσότερο, παρά όταν τα άτομα αυτά σ’ αυτήν ευτυχούν, η ίδια όμως σα σύνολο καταστρέφεται˙ γιατί όταν ένας πολίτης ευτυχεί ως άτομο, όταν καταστραφεί η πατρίδα του, χάνεται και αυτός το ίδιο μαζί της, ενώ, αν κακοτυχεί μέσα σε μια πόλη που ευτυχεί, σώζεται και ο ίδιος ευκολότερα». Σε άλλο σημείο χρησιμοποιείται ο δόλος, που στον πόλεμο είναι νόμιμος. Το 1825 τον χρησιμοποίησε ο Μακρυγιάννης για να αναγκάσει τους διστακτικούς Έλληνες να αντιμετωπίσουν τον Ιμπραήμ στους Μύλους απέναντι στο Ναύπλιο. Τους έπεισε να διώξουν τα άλογά τους και να κρατήσουν μόνο τα καΐκια για να μπορούν, δήθεν, όταν κινδύνευαν να καταφύγουν στο Ναύπλιο. Το βράδυ όμως έδιωξε όλα τα πλοία ο Μακρυγιάννης και το πρωί έκανε τον ανήξερο και τον στενοχωρημένο για το γεγονός και τους είπε τώρα ο καθείς «να φκιάνει το πόστο του, ότι εκεί θα πεθάνει». Ο μέγας πολιτικός και στρατιωτικός των Αθηνών ο Θεμιστοκλής είχε επινοήσει έναν παρόμοιο δόλο για να αναγκάσει τους Έλληνες να πολεμήσουν τους Πέρσες στο στενό της Σαλαμίνας. Και σαν τον Μακρυγιάννη προσποιήθηκε τον θυμωμένο, γιατί τους έφυγαν τα καράβια, που αυτός είχε φροντίσει να φύγουν και την άλλη μέρα έκανε τον ανήξερο μπροστά στον Ευρυβιάδη. Τέλος άλλη συχνά επαναλαμβανόμενη φράση του Μακρυγιάννη «αποφασίζω να δικαιώσω τους αδικημένους», λες και είναι ξεσηκωμένη από την Αθηναίων πολιτεία του Αριστοτέλη ή και από τους επιτάφιους λόγους του 5ου και 4ου π.Χ. αι., όπου το καύχημα της αθηναϊκής δημοκρατίας ήταν ότι κάθε πολίτης είχε το δικαίωμα και το χρέος να βοηθεί και να υπερασπίζεται τους αδικημένους (Κακριδής, 28). Ας σταματήσουμε εδώ τις συγκρίσεις ανάμεσα στον Αρχαίο Έλληνα και στο νεότερο απόγονό του και ας αναλογιστούμε πώς ο αγράμματος αγωνιστής συνάντησε την αρχαία σκέψη αυτών, που ούτε την ύπαρξη υποπτευόταν;  «εβγήκε ο ήλιος σκοτεινός και το φεγγάρι μαύρο και ο λαμπρός αυγερινός δεν πάει να βασιλέψει πες μας καϋμένε Αυγερινέ κάνα καλό χαμπέρι κ.λ.π. Και όπου ο Μακρυγιάννης διασκευάζει και προσθέτει: «Ο ήλιος εβασίλεψε, - αντί εβγήκε ο ήλιος σκοτεινός Έλληνά μου βασίλεψε – προσθήκη δική του και το φεγγάρι εχάθη». – αντί και το φεγγάρι μαύρο Και άλλες παραλλαγές δημοτικών τραγουδιών έχουμε από τον Μακρυγιάννη όπως π.χ. για τη μάχη της Αράχωβας και τον θάνατο του Καραϊσκάκη. Για τον Καραϊσκάκη δίνει παραλλαγή δική του άλλου δημοτικού τραγουδιού: «Τρεις περδικούλες κάθονται στο κάστρο της Αθήνας είχαν τα νύχια κόκκινα και τα φτερά βαμμένα είχαν και τα κεφάλια τους στο αίμα βουτημένα» κ.λπ. Τον λαϊκό ζωγράφο και αγωνιστή Σπαρτιάτη Παναγιώτη Ζωγράφο θα επιλέξει το 1839 για να στολίσει την αυλή του με 24 εικόνες, που αναπαριστούν τους αγώνες των Ελλήνων με τους Τούρκους και τους Βαυαρούς. Και το «απελέκητο», όπως γράφει, έργο του θα είναι και αυτό γέννημα της δικής του ψυχής, πλούσια θρεμμένης από την παράδοση του λαού και κυρίως τη Ρουμελιώτικη. Και έτσι θα χειριστεί την πένα, σαν την αιχμή του σπαθιού του, για να διατρανώσει αυτά που πίστευε, τα ιδανικά του, καθαρά ελληνορθόδοξα. Και όπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο βιογράφος του Βλαχογιάννης «Η δια της γραφίδος αυτού ρέουσα πηγή ζωής ήρχετο μακρόθεν, λίαν μακρόθεν, εκ των βαθυρρίζων θεμελίων της φυλής και του έθνους, στο οποίο ανήκεν». Αυτόματα και πηγαία αναδύονται όλα από την πατριωτική και ορθόδοξη ψυχή του Μακρυγιάννη και από την στρατιωτική και την πολιτική του εμπειρία. Όλα τα διαχρονικά ελληνικά χαρακτηριστικά βρίσκονται στο έργο του: ο ύμνος της αρετής, της πίστης και της πατρίδας, το φιλότιμο και η τιμή, τα εγκώμια για τους ηρωικούς αγωνιστές. Θέλοντας όμως να αποδώσει δικαιοσύνη τα πρωτεία τα απονέμει στη Ρούμελη και γράφει: «Πατρίς, να μακαρίζεις όλους τους Έλληνες, ότι θυσιάστηκαν δια σένα να σ' αναστήσουνε, να ξαναειπωθής άλλη µίαν φορά ελεύτερη πατρίδα, οπού ήσουνε χαµένη από τον κατάλογον των εθνών. Όµως να θυµάσαι και να λαµπρύνεις εκείνους οπού πρωτοθυσιάστηκαν εις την Αλαµάνα, πολεµώντας µε τόση δύναµη Τούρκων, κι εκείνους οπού αποφασίστηκαν και κλείστηκαν σε µίαν µαντρούλα µε πλίθες, αδύνατη, εις το χάνι της Γραβιάς, κι εκείνους οπού λιώσανε τόση Τουρκιά και πασάδες εις τα Βασιλικά, κι εκείνους οπού αγωνίστηκαν σαν λιοντάρια εις την Λαγκάδα του Μακρυνόρου… Αυτείνοι σε ανάστησαν…» Και προκειμένου να χαράξει ανεξίτηλα τα παραπάνω ιστορικά γεγονότα και τους Ρουμελιώτες πρωτεργάτες τους φιλοτεχνεί σε ζωγραφικούς πίνακες, που με εντολή του, εκτελεί ο λαϊκός Ζωγράφος Παναγιώτης, εικόνες που φέρουν τις ακόλουθες επιγραφές: «Πρώτη μάχη των Ελλήνων κατά των Τούρκων εις την Γέφυραν της Αλαμάνας». «Δευτέρα εις την Αγίαν Μαρίνα και Στυλίδα και Τρίτη εις το Πατρατζίκι». «Μάχη εις της Γραβιάς το Χάνι, εις Άμπλιανη και λοιπών μαχών εις Σάλωνα». «Πόλεμος των Βασιλικών», «Πόλεμος της Λαγκάδας», Πρέπει να υπογραμμίσω εδώ ότι ο Μακρυγιάννης έδιωξε τον φράγκο ζωγράφο, που αρχικά είχε προσλάβει, λέγοντάς του ότι οι εικόνες του δεν ήταν καλές. Οι ευρωπαϊκές εικόνες πράγματι δεν ήταν καλές, γιατί το βάρος που σήκωνε στις πλάτες του ο Μακρυγιάννης, η πνευματική του κληρονομιά ερχόταν από μακριά και πήγαινε μακριά. Πήγαζε από τα βαθύρριζα θεμέλια της φυλής και του έθνους, άρα οι φράγκικες εικόνες δεν ήταν καλές όχι βέβαια από πλευράς αισθητικής, αλλά γιατί ήταν έξω από τη ζωντανή ελληνική παράδοση αιώνων της οποίας εκφραστής ήταν ο Μακρυγιάννης. Και κορυφώνεται ο λόγος του, μοναδικός και διαχρονικά επίκαιρος, απευθυνόμενος σε όλους τους Έλληνες: «Τούτην την πατρίδα την έχοµεν όλοι µαζί, και σοφοί και αµαθείς και πλούσιοι και φτωχοί και πολιτικοί και στρατιωτικοί και οι πλέον µικρότεροι άνθρωποι. Όσοι αγωνιστήκαµεν, αναλόγως ο καθείς, έχοµεν να ζήσωµεν εδώ. Το λοιπόν δουλέψαµεν όλοι µαζί, να την φυλάµεν κι όλοι µαζί και να µην λέγει ούτε ο δυνατός ‘εγώ’, ούτε ο αδύνατος. Ξέρετε πότε να λέγει ο καθείς ‘εγώ’; Όταν αγωνιστή µόνος του και φκειάσει ή χαλάσει, να λέγει ‘εγώ’. Όταν όµως αγωνίζονται πολλοί και "φκιάνουν, τότε να λένε ‘εµείς’. Είµαστε εις το ‘εµείς’ κι όχι εις το ‘εγώ’!» Την ευγνωμοσύνη του στον Μακρυγιάννη εκφράζει ο Σεφέρης στο σπουδαίο δημοσίευμά του με τίτλο «Ένας Έλληνας – ο Μακρυγιάννης», όπου τον χαρακτηρίζει τον πιο σημαντικό πεζογράφο της Νεοελληνικής λογοτεχνίας, και γράφει: «Από το 1926 που έπεσαν στα χέρια μου τα ‘Απομνημονεύματα’ δεν πέρασε μήνας χωρίς να ξαναδιαβάσω λίγες σελίδες τους, δεν πέρασε εβδομάδα, χωρίς να συλλογιστώ αυτή την τόσο ζωντανή έκφραση. Στον τόπο μας, όπου είμαστε τόσο σκληρά κάποτε αυτοδίδακτοι, ο Μακρυγιάννης κάποτε στάθηκε ο πιο ταπεινός και ο πιο σταθερός διδάσκαλός μου», καιπροσθέτει για το παράδοξο φαινόμενο Μακρυγιάννης: «Ο Μακρυγιάννης ήταν αγράμματος, αλλά το βιβλίο του είναι αστέρευτη πηγή ζωής. Ήταν μια από τις πιο μορφωμένες ψυχές του Ελληνισμού, αν η λέξη μόρφωση σημαίνει πνευματική τροφή». Και ο ποιητής Τάκης Σινόπουλος μας πληροφορεί ότι ο Σεφέρης «μπόλιασε στα ποιήματά του λέξεις χρησιμοποιημένες από τον Μακρυγιάννη»(Αφιέρωμα, 164). Ο ίδιος ο Σεφέρης τονίζει «η παιδεία της ψυχής θα έχει πολλά να ωφεληθεί από ένα έργο σαν του Μακρυγιάννη που είναι καθώς πιστεύω η συνείδηση ενός ολόκληρου λαού - μια πολύτιμη διαθήκη. Ποτέ δεν ξανακούσαμε στην Ελλάδα μια τόσο αδρή φωνή». Ο αγράμματος, λοιπόν, στρατοκόπος είναι σίγουρος μαντατοφόρος της μακριάς και αδιάσπαστης λαϊκής μας παράδοσης. Ο Σεφέρης υπογραμμίζει επίσης ότι αξίζουν ιδιαίτερης μελέτης τα όνειρα του Μακρυγιάννη, γιατί όπως γράφει, με τα όνειρα που βλέπει στον ύπνο του συμπληρώνει τη σκέψη της ημέρας. Έτσι και ο Σεφέρης που είδε ένα όνειρο καταφεύγει στον Μακρυγιάννη και βρίσκει εκεί τη λύση του. Ο Σεφέρης είδε, όπως γράφει ο ίδιος, έναν εφιάλτη στον ύπνο του ότι η Ακρόπολη βγήκε σε πλειστηριασμό και ότι την αγόρασε Αμερικανική εταιρεία οδοντόπαστας και ότι έτσι σώθηκε και ο ελλειμματικός προϋπολογισμός. Για την εξήγηση ανατρέχει στον Μακρυγιάννη και διαβάζει: «Αυτά τα αγάλματα και δέκα χιλιάδες τάλαρα να σας δώσουνε να μην το καταδεχτείτε να βγουν από την πατρίδα μας. Γι αυτά πολεμήσαμε». Αυτός που πολέμησε γι αυτά, όταν πέφτει στα χέρια των πολιτικών, μετά τον πόλεμο και την Απελευθέρωση, εξευτελίζεται, ως ύποπτος συνωμοσίας κατά του Όθωνα, με την ποινή του θανάτου, που το 1854 του δόθηκε χάρη και που ο ίδιος όμως προφητικά, από το 1851, είχε γράψει: «Όσοι έχουν την τύχη μας σήμερον στα χέρια τους, όσοι μας κυβερνούν, μεγάλοι και μικροί, και υπουργοί και βουλευταί, το 'χουν σε δόξα, το 'χουν σε τιμή, το 'χουν σε ικανότη το να τους ειπείς ότι έκλεψαν, ότι πρόδωσαν, ότι ήφεραν τόσα κακά εις την πατρίδα. Είναι άξιοι άνθρωποι και τιμώνται και βραβεύονται. Όσοι είναι τίμιοι κατατρέχονται ως ανάξιοι της κοινωνίας και της πολιτείας». Και για τους Ευρωπαίους, ειρωνικός και αμείλικτος, γράφει πώς θεωρούσαν τον Σουλτάνο, που «δεν τολμούσαν να του αφαιρέσουν τον τίτλο του ‘Γκρανσινιόρη’. Όσο έ(β)λεπαν το τζαμί στη Βιένα σκιάζονταν κ' έτρεμαν να μην πάγει και παραμέσα και φκιάσει κι άλλα τζαμιά. Κι από αυτό το φόβο κάποτε του πλέρωναν και φόρο. Κι' όταν βγήκαν μια χούφτα άνθρωποι και τους απόδειξαν ότι δεν έχει πλέον ο Γκρανσινιόρης μαστόρους να χτίσει τζαμιά, ότι θα πέσουν κι' αυτά οπού έχει, από τότε τον λένε ‘ο Τούρκος’. Και γι αυτό οι ευεργέτες μας βάνουν τα φώτα τους να μας προκόψουν». Στην περίοδο της Βαυαροκρατίας πρωταγωνιστεί στην επανάσταση της τρίτης Σεπτεμβρίου του 1843, με στρατιωτικό ηγέτη τον Συνταγματάρχη Καλλέργη και άλλους και υποχρεώνεται ο Όθωνας να παραχωρήσει Σύνταγμα στον Ελληνικό λαό. Δεν σταματά τον αγώνα όμως γιατί βλέπει ότι η μόλις ελευθερωμένη μικρή Πατρίδα, κινδυνεύει τώρα, όχι από τους Τούρκους, αλλά από τους Ευρωπαίους «προστάτες» και τις κομματικές φατρίες τους που κορυφώθηκαν στην περίοδο της Βαυαροκρατίας, με τις ύπουλες επεμβάσεις τους στα θέματα της θρησκείας και της παιδείας, έχοντας πρόθυμους συνεργάτες μερικούς εξευρωπαϊσμένους ελληνόφωνους ανθέλληνες, λαϊκούς και ιερωμένους. Η θρησκεία όμως για τον ελληνικό λαό και τον γνήσιο εκφραστή και προστάτη των ιδανικών του, τον Μακρυγιάννη, είναι: «πράγμα τζιβαϊρικόν πολυτίμητο, οπού το βαστήξαμεν εις την τυραγνία του Τούρκου· δεν το δίνομεν τώρα, ούτε το καταφρονούμεν οι Έλληνες», «έθνη χωρίς θρησκεία και ηθική είναι παλιόψαθες των Εθνών». Κορυφώνονται οι διαμαρτυρίες για τους ιερόσυλους: «Διάλυσαν τα μοναστήρια· συνφώνησαν με τους Μπαυαρέζους και πούλαγαν τα δισκοπότηρα κι όλα τα γερά (ιερά) εις το παζάρι· Τότε πιαστήκαμεν και γενήκαμεν κομμάτια. Αφάνισαν όλως διόλου τα μοναστήρια και οι καϊμένοι οι καλογέροι, οπού αφανίστηκαν εις τον αγώνα, πεθαίνουν της πείνας μέσα τους δρόμους, οπού αυτά τα μοναστήρια ήταν τα πρώτα προπύργια της επανάστασής μας. 'Οτι εκεί ήταν όλα τα αναγκαία του πολέμου. Και θυσιάσαν οι καϊμένοι οι καλογέροι· και σκοτώθηκαν οι περισσότεροι εις τον αγώνα. Και οι Μπαυαρέζοι παντήχαιναν ότ’ είναι οι Καπουτζίνοι της Ευρώπης, δεν ήξεραν ότ’ είναι σεμνοί κι αγαθοί άνθρωποι και με τα έργα των χεριών τους απόχτησαν αυτά, αγωνίζοντας και δουλεύοντας τόσους αιώνες· και ζούσαν μαζί τους τόσοι φτωχοί κι έτρωγαν ψωμί. Και οι αναθεματισμένοι της πατρίδας πολιτικοί μας και οι διαφταρμένοι αρχιγερείς κι ο τουρκοπιασμένος Κωνσταντινοπολίτης Κωστάκης Σκινάς συνφώνησαν με τους Μπαυαρέζους και χάλασαν και ρήμαξαν όλους τους ναούς των μοναστηριών… Πατρίδα, πατρίδα, ήσουνα άτυχη από ανθρώπους να σε κυβερνήσουν! Μόνος ο Θεός, μόνος ο αληθινός αυτός και δίκαιος κυβερνήτης σε κυβερνεί και σε διατηρεί ακόμα!.. Οι Μπαυαρέζοι και οι οπαδοί τους Έλληνες θέλαν να μας φάνε κι ο Θεός μας γλύτωσε από τους κακούς τους σκοπούς». Ο Αγιορείτης μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης έγραψε το 1983 ένα θαυμάσιο βιβλίο για το φτωχό και ορφανό παιδί, από το Αβορίτι ή Άβορο της Δωρίδας, κοντά στο Λιδωρίκι, που μέσα από ανήκουστες, αλλά και ηρωικές περιπέτειες της ζωής του, στη φωτιά του αγώνα από τα 24 χρόνια του, με σκοπό να αγωνιστεί για την Πίστη και την Πατρίδα, και που έφτασε να είναι ένας από τους επιφανέστερους στρατιωτικούς του Αγώνα, διωγμένος επανειλημμένα και φυλακισμένος, γεμάτος πληγές, και αυτό το παιδί ήταν ο Στρατηγός Μακρυγιάννης, και τίτλος του βιβλίου: «Ο στρατηγός Μακρυγιάννης, πατέρας και Διδάσκαλος του Γένους». Στο βιβλίο του αυτό, ο αγιορείτης Μοναχός, συγκλονισμένος από την ανάγνωση των Απομνημονευμάτων, ονομάζει τον Μακρυγιάννη άγιο με σπαθί και πως η ζωή του εγγίζει τα όρια των οσιομαρτύρων και ότι αποτελεί σπάνιο υπόδειγμα ορθοδοξίας. Και όλα αυτά τα γράφει ο πολυγραφότατος αγιορείτης χωρίς να γνωρίζει τα Οράματα και Θάματα που εκδόθηκαν αργότερα. Ο εξαιρετικός, λοιπόν, αγωνιστής του ’21 και Φιλικός, Στρατηγός και πατριδοφύλακας, με συμμετοχή στον απελευθερωτικό αγώνα από την έναρξή του σε μικρή ηλικία, γεννημένος το 1797 και σε όλα σχεδόν τα πεδία της μάχης, στα Σάλωνα, στην Υπάτη, στην Αθήνα, στη Σαλαμίνα, στη Ρούμελη, στο Μοριά, όπου πρωτοστατεί στις μάχες του Νιόκαστρου της Πύλου, στη θρυλική νίκη στους Μύλους του Ναυπλίου, στις μάχες της Αττικής, συχνά μαζί με τον Καραϊσκάκη, στη μάχη της Καστέλας και του Ανάλατου, με οδυνηρές συνέπειες, για τον ίδιο, που όμως τις αναφέρει με περηφάνεια: «Είχα δύο ποδάρια, τζακίστη το ένα, είχα δύο χέρια, έχω ένα· την κοιλιά μου τρύπια, το κεφάλι με δύο τρύπες» και που, ωστόσο, μετά την Απελευθέρωση, αναπτύσσει και σημαντική πολιτική δραστηριότητα και με την ιδιότητα του προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου της Αθήνας, του πληρεξούσιου διαφόρων περιοχών κλπ. αγωνίζεται πρώτα για την παροχή Συντάγματος, και στη συνέχεια για την πιστή τήρησή του και ακολούθως οργανώνει τον αντιβαυαρικό αγώνα, οπότε και συλλαμβάνεται και φυλακίζεται στις φυλακές του Μεντρεσέ με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας και την ποινή θανάτου, ώσπου με χάρη αποφυλακίζεται και το 1864 πεθαίνει, αυτός λοιπόν, που παράλληλα προς όλα αυτά έχει αποτελειώσει το 1850 το μεγαλειώδες βιβλίο του, τα Απομνημονεύματα, λίγους μήνες μετά, αρχές του 1851, αρχίζει να γράφει άλλο βιβλίο, τα Οράματα και Θάματα, ως τις 9 Μαρτίου 1852. Και ενώ τα Απομνημονεύματα αυτού του αγράμματου συγγραφέα εγκωμιάστηκαν από το 1904, που πρωτοδημοσιεύθηκαν και εγκωμιάζονται μέχρι σήμερα, από κορυφαίους πανεπιστημιακούς καθηγητές και ερευνητές ιστορικούς, γλωσσολόγους, φιλολόγους καθώς και από πολλούς εξέχοντες λογοτέχνες και χαρακτηρίστηκε μάλιστα ο συγγραφέας τους, ως ο μεγαλύτερος πεζογράφος της νεότερης Ελλάδας, ανταγωνιζόμενος, κατά τους ιστορικούς, παγκόσμιας φήμης συγγραφείς, το δεύτερο βιβλίο του, τα Οράματα και Θάματα, που πρωτοδημοσιεύθηκε μόλις το 1983, αντιμετωπίστηκε από τους πρώην αυτοπροβαλλόμενους ως προοδευτικούς, εγκωμιαστές του, ως γέννημα παραισθήσεων και ως επακόλουθο της ψυχικής και σωματικής του κατάρρευσης. Βέβαια αυτοί οι προοδευτικοί υμνητές, συνηθισμένοι να ακρωτηριάζουν αυθαίρετα την ιστορία και να την φέρνουν στα μέτρα τους με «επεξεργασμένες αλήθειες», δεν άντεξαν να δεχτούν ότι, ο δημοκράτης και επαναστάτης πατριώτης Μακρυγιάννης, θα μπορούσε, μετά τις ωμές, αλλά αληθείς για τον ίδιο περιγραφές του και τις εκτοξευμένες φοβερές κατηγορίες εναντίον ακόμη και των κορυφαίων ονομάτων του Ελληνισμού, εναντίον του Καποδιστρία δηλ. και του Κολοκοτρώνη, πράγμα που εξυπηρετούσε τις διαχρονικές τάσεις αυτών των «προοδευτικών» σε εισαγωγικά ερευνητών, ώστε στηριζόμενοι στον Μακρυγιάννη, να ευτελίζουν τους Έλληνες και να πλαστογραφούν την ιστορία, δημιουργώντας διχασμούς και εμφυλίους, αυτοί, λοιπόν, δεν θέλησαν να δεχτούν τα Οράματα και Θάματα γιατί, αυτοί, αποξηραμένοι στην ψυχή με κύριο οδηγό τους την στενή υλιστική λογική τους και εξυπηρετώντας τα ευτελή και σαθρά ιδεολογήματά τους δεν είναι δυνατόν ούτε οράματα να δουν ούτε θαύματα να τους συμβούν. Αυτά συμβαίνουν σε αγνούς πραγματικούς Έλληνες, όπως ήταν πραγματικά και μεταφορικά Δωριεύς το της Δωρίδας γέννημα, ο Ιωάννης Μακρυγιάννης, που πλημμύρισε το δεύτερο βιβλίο του όχι από παραισθήσεις ο 53 ετών συγγραφέας τους, αλλά από βαθειά γνώση και πίστη στην Ορθοδοξία, με αναφορές από τα εκκλησιαστικά και λειτουργικά κείμενα, τις διδαχές του Κοσμά του Αιτωλού, τα οράματα και τις προφητείες του Αγαθάγγελου. Αυτά όμως, για τη λογοκρισία των «διαφωτιστών» και την περιφρόνηση της θρησκείας από τους ίδιους, τους οδήγησαν, τυφλούς όντες, να γράψουν για την «ενοχλητική για μας [δηλαδή γι αυτούς τους ίδιους] θρησκοληψία του γερασμένου Μακρυγιάννη» [ο οποίος όπως είπα ήταν μόλις 53 ετών]. Αυτοί οι ίδιοι απαξίωσαν να ασχοληθούν με αυτό το έργο, για να προστατεύσουν δήθεν από την υστεροφημία το μεγάλο συγγραφέα, ή στην καλύτερη περίπτωση, του αναγνωρίζουν λαογραφική «αξία». Τα Οράματα και Θάματα είναι ισάξιο ευαγγέλιο του Ελληνισμού και απάντηση σε κάθε προσπάθεια από Έλληνες και ξένους ιεραπόστολους και θεοσεβιστές να καταστρέψουν τα ιερά και όσια του Ελληνικού Γένους, όπως αυτό γινόταν την περίοδο που γράφει αυτό το έργο ο Μακρυγιάννης, όπου αφορίζονται και συλλαμβάνονται, πεθαίνοντας στη φυλακή, ο Κοσμάς Φλαμιάτος, ο Χριστόφορος Παπουλάκος και τόσοι άλλοι υπερασπιστές των Ελληνικών παραδοσιακών αξιών και ορθόδοξων δογμάτων θύματα δολοπλοκιών της ξενοκίνητης πολιτείας. Σε όλα αυτά ο Μακρυγιάννης, ο προφήτης του νεώτερου Ελληνισμού, έχει τους πληροφοριοδότες του που είναι οι άγιοι και η Παναγιά και μέσα απ’ αυτούς στέλνει ο ένθεος Μακρυγιάννης τα μηνύματά του όχι μόνο για την εποχή του, αλλά και για τη σημερινή των πολλαπλών αναταραχών και αβεβαίου μέλλοντος. Κλείνω, πρώτα με την παράκληση του Μακρυγιάννη από τα Οράματα και Θάματα και στη συνέχεια με μια διαβεβαίωση του ίδιου από τα Απομνημονεύματα, επίκαιρα και τα δύο όσο ποτέ. Πρώτα η παράκληση: «Εις την δόξαν του Θεού, της Αγίας Τριάδος, της Θεοτόκου του Άη Γιάννη του Βαφτιστή και του αγίου Βασιλείου να πρεσβέψει (να μεσιτεύσει δηλαδή) να μας λευτερώσει από την κακία μας, από την ιδιοτέλειά μας και από τα πάθη μας και από την επιβουλία των ξένων (δηλ. από μηχανορραφίες και σκευωρίες των ξένων). Και η διαβεβαίωση από τα Απομνημονεύματα: «παλαιόθεν και ως τώρα, όλα τα θερία πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε· τρώνε από 'μάς και μένει και μαγιά». Σταματώ εδώ την επικοινωνία με τον Μακρυγιάννη για να ευχαριστήσω τη Δωρική Αδελφότητα, τους εξαιρετικούς οργανωτές αυτής της εκδήλωσης, τους συμπατριώτες του Μακρυγιάννη, καθώς και το Πολεμικό Μουσείο, που μας έδωσαν την ευκαιρία να αναστήσουμε για λίγο την άγια μορφή, του πατέρα και Δασκάλου του Γένους, του γνήσιου Πατριώτη και αγωνιστή στρατηγού Μακρυγιάννη. Ευχαριστώ  |
.JPG)
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)